San'atshunoslik

“Bolalar teatrlari nimadan iborat ekanligi haqida bir qancha nazariyalar mavjud. Chunki bu atama bolalar masalasini u yoki bu tarzda o‘z ichiga olgan teatrning so‘zma-so‘z tavsifi sifatida ishlatiladi — bolalar teatri, bolalar teatri va bolalar teatri. Ushbu murakkab atama har safar qaysi ma’noda qo‘llanilayotganligini aniqlashga zarurat borligini anglatadi. Bolalar teatri nima? Bolalarni teatrga jalb qilish darajasi qanday bo‘lishi kerak? Ushbu tadqiqot bolalar intizomini tizimli ko‘rib chiqish va bolalar teatrini qayta belgilashga urinish haqida emas. Aksincha, 4 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun bir vaqtning o‘zida o‘yin-kulgini o‘rgatish va axloqiy jihatdan rivojlantirish imkonini beradigan teatr asarini yaratadigan pedagogik yondashuv to‘g‘risidadir”[1]

[1] Eluyefa D. Children’s theatre: A Brief Pedagogical Approach // Arts Praxis 4 (1) 2017. – P. 79.

“Bugungi kunda san’atda, jumladan, teatrda e’tiborning foydaliligi haqida savol tug‘ilmaydi. Zero, teatr dunyoqarash sifatida, badiiy-ijtimoiy bilish va voqelikni o‘zgartirishning eng yaxshi quroli sifatida o‘smir shaxsini shakllantirish uchun boy imkoniyatlarni taqdim etadi. Boshqacha aytganda, teatr – bolani katta hayotga tarbiyalab olib boradigan yo‘ldir”[1]

[1] Карамышева Т. В. Создание и развитие театра для детей: культурно-образовательный аспект // Человек и образование, 2009. №2 (19). Cтр. 83.

“Tadqiqotda yoshlar teatrlarining mustaqillik davridagi faoliyati birinchi bor fundamental asosda o‘rganildi va umumlashtirildi. Tadqiqot bolalar va yoshlarga xizmat ko‘rsatishdagi faoliyatida muhim bo‘lgan barcha mavzular, yo‘nalishlar, sohalarni qamrab oladi: repertuar, undagi tarixiy drama va mumtoz asarlar talqinlari; zamonaviy mavzu muammolari; rejissura, aktyor ijrochiligi; ijodiy-uslubiy izlanishlar spektakllar tahlili asosida qaralib, xulosalar qilinadi va yoshlar teatrlari istiqbolidagi yetakchi tamoyillar ko‘rsatib beriladi”[1]

[1] Ahmetdjanova M. O‘zbekiston yoshlar teatrlari mustaqillik davrida: Dis. … san. nom. ‒ Toshkent, 2009. —12-b.

“Yoshlar teatrlarida har bir spektakl aniq tomoshabinlar toifasiga qarab sahnalashtiriladi. Ammo hozircha teatrlar repertuarlarini tuzishda maktab o‘quvchilarining ehtiyoji hisobga olinmaydi. Rossiya maktablari, masalan, teatrdan o‘quv-tarbiyaviy ishlarni rivojlantirish uchun foydalanadilar. Bizdagi yosh avlodga xizmat qiluvchi teatrlar ham o‘z repertuarlariga adabiyot darsliklariga kiritilgan masal, ertak, roman va pesalar asosida spektakllar sahnalashtirib borsalar, maqsadga muvofiq bo‘lardi”[1]

[1] Ahmetdjanova M. O‘zbekiston yoshlar teatrlari mustaqillik davrida: Dis. … san. nom. ‒ Toshkent, 2009. 27-b.

“Agar siz 13 yoshgacha bo‘lgan bolalar bilan ish jarayonida shug‘ullangan bo‘lsangiz, kamida 5 ta alohida bolalar auditoriyasi borligini tezda bilib olasiz. E’tibor bersangiz 3, 4 yoshli bola 5, 6 yoshli boladan, 7, 8 yoshlisi esa  9, 10 yoshlidan butunlay farq qiladi. Bolalar bilan ishlamaydigan insonlar bu muhim tafovutga ahamiyat bermaydi. Kattalar ko‘pincha 3, 4 yoshli bolaga mo‘ljallangan spektakl haqida 9, 10 yoshli bolalar auditoriyasidan tahliliy xulosa kutadilar yoki buning aksiga duch kelamiz. Lekin muhim muammo shundaki, siz 5 yoshli bolakay bilan 10 yoshli bolakayni bir xil hazil bilan, bir xil tomosha bilan va bir xil o‘yin bilan xursand qila olmaysiz. Chunki ularning dunyoqarashi, so‘z boyligi hamda hayotiy tajribasi bir-birida tubdan farq qiladi”.[1]

[1] Greyveynstain W. R. The History and development of children’s theatre in English in South Africa. Diss. –Africa, 1988. – P. 35.